Over mediawijsheid Sociaal met media

Week van de Mediawijsheid

Beeld bij dossier over de week van de mediawijsheid. Logo #hierniet

Met de Week van de Mediawijsheid wordt aandacht gevraagd voor kritisch, leerzaam en vooral positief mediagebruik. De Week van de Mediawijsheid (10 t/m 17 november 2023) had als thema #hierniet en ging over het tegengaan van online ongewenst en kwetsend gedrag.

De campagneweek wordt elk jaar opnieuw georganiseerd en is met name zichtbaar in basisscholen en lokale bibliotheken. Een vast onderdeel van de Week van de Mediawijsheid is de serious game MediaMasters.

#hierniet voor een socialere online wereldWeek van de Mediawijsheid 2023: #hierniet

Online zijn we constant met elkaar in contact. Zonder er over na te denken en met een scherm tussen ons in, is ook een kwetsende reactie snel geplaatst. Moeten we het altijd met elkaar eens zijn? Zeker niet. Kritische vragen stellen, commentaar geven of je mening uiten mag en houdt ons als samenleving scherp. Maar er is een grens.

En liefst 70% van de Nederlanders vindt ook dat het anders moet. Daarom zeggen we tijdens de Week van de Mediawijsheid: #hierniet. We roepen bedrijven, gemeenten, bibliotheken, platformen en individuen op om een grens te trekken bij kwetsend gedrag online. Samen kunnen we ervoor zorgen dat je online kunt zeggen wat je denkt – op een respectvolle manier. Zo blijft de online wereld een fijne plek voor iedereen.

Kijk op de campagnesite voor handige tips, materialen en nieuw onderzoek.

Op school aan de slag?

Meld je klas aan voor MediaMasters
MediaMasters kan het hele schooljaar worden gespeeld, met als het hoogtepunt de Week van de Mediawijsheid. Dan strijden duizenden klassen om de titel ‘Meest mediawijze klas van Nederland’. Door het spelen van de game bouwen leerlingen basiskennis op over mediawijsheid. Hoe ga je mediawijs om met WhatsApp, privacy, cybercriminaliteit en nepnieuws? Leerlingen worden uitgedaagd om samen de MediaMissies te volbrengen; in de klas én thuis. Kijk op mediamasters.nl.

Start met lessen mediawijsheid
Lessen mediawijsheid kunnen het hele jaar door. De Week van de Mediawijsheid kan een mooie start zijn. In ons dossier lesmateriaal staat een handig overzicht van beschikbaar lesmateriaal op het gebied van mediawijsheid. Zo kies je zelf wat het beste past bij jouw school en onderwijstype.

Start met lessen programmeren
Programmeren leert je logisch en gestructureerd denken en begrijpen hoe technologie werkt: belangrijke vaardigheden om met technologische innovaties om te kunnen blijven gaan. In MediaMasters was de afgelopen jaren een speciale rol weggelegd voor programmeren.

» Zo begin je met programmeren
» Op weekvandemediawijsheid.nl vind je nog veel meer tips voor het onderwijs

#WvdM in de bibliotheek

Bibliotheken spelen als ‘huizen van mediawijsheid‘ een grote rol in de campagne. Zij komen op verschillende manieren in actie voor een mediawijze samenleving en organiseren tijdens de Week van de Mediawijsheid activiteiten voor kinderen, jongeren, ouders, volwassenen en senioren. Bekijk de tips voor bibliotheken.

Vorige edities van de Week van de Mediawijsheid

Week van de Mediawijsheid 2021

De Week van de Mediawijsheid (5 t/m 12 november 2021) had als thema: Samen Sociaal Online. Heel Nederland stond stil bij wat we écht belangrijk vinden in de online wereld.

Het in 2021 zijn we massaal online gegaan. We ervaren veel plezier en gemak van ons gebruik van online media. We werken en leren op afstand en houden contact met familie en vrienden. Maar de online wereld staat ook onder druk, bijvoorbeeld door haat, nepnieuws en cybercriminaliteit. Hoe ervaar jij sociale media? Voel jij je er verbonden en veilig? En hoe denk jij dat we het online samen sociaal kunnen houden?

» Bekijk een terugblik op de #WvdM 2021
» Bekijk alle resultaten van en download het Samen Sociaal Online-onderzoek
» Download hier het Samen Sociaal Online-pamflet

Week van de Mediawijsheid 2020

In 2020 (6 t/m 13 november) draaide de campagne om media & gezondheid. Online media bieden talloze mogelijkheden, maar kunnen ook veel van je vragen. Helemaal nu je door de coronacrisis meer thuis zit en veel contact via een scherm verloopt. Om lichamelijk, mentaal en sociaal gezond te blijven is een goede balans nodig tussen on- en offline bezig zijn.

Op digitalebalans.nl kon je jouw digitale balans testen en kreeg je tips om met én zonder media het beste uit jezelf te halen. Dat is voor iedereen anders. Waar voel jíj je goed bij? Je hebt het #zelfindehand.

Het merendeel van de jongvolwassenen vindt dat ze te veel tijd achter schermen doorbrengen. Hoewel media hen veel te bieden hebben, zoals ontspanning en verbinding, brengt schermgebruik ook uitdagingen met zich mee. Een zesde van de jongvolwassenen ervaart lichamelijke klachten door achter een scherm te zitten. Lichaamsbeweging en slaap kunnen onder druk komen te staan. Dit blijkt uit onderzoek van Netwerk Mediawijsheid en het Trimbos-instituut (2020).

Om jongvolwassenen te helpen een balans te vinden die voor hen werkt, is er de website digitalebalans.nl met een handige zelftest en volop tips & weetjes over gezond mediagebruik.

Week van de Mediawijsheid 2019

In een wereld vol media moeten we constant keuzes maken. Nog even je appjes checken of ga je vroeg slapen? Laat je je kind alleen op de tablet of lees je samen een boekje? Regel je zelf je online bankzaken of laat je dat doen door een ander? De Week van de Mediawijsheid 2019 (8 t/m 15 november) had daarom als thema: ‘Aan of uit?’

Hoe helpen apps, chats en digitale tools ons in het leven? En wanneer zit technologie ons juist in de weg?

De oproep aan ouders, kinderen, opa’s, oma’s, vrienden, buren, verzorgers, leraren, maatschappelijke organisaties, bedrijven en de overheid luidde: laten we van elkaar leren en elkaar helpen. Tijdens de Week van de Mediawijsheid stelden we daarom de vraag: wanneer kies jij om aan of uit te staan?

In het land vonden meer dan 200 activiteiten plaats, en maar liefst 200.000 leerlingen startten met de landelijke wedstrijd van MediaMasters. Ook vond voor het eerst het Grijs en Wijs Mediafestival plaats. Tijdens de Special Media Awards werden prijzen uitgereikt aan mediamakers met een verstandelijke beperking.

Week van de Mediawijsheid 2018

Onze duim is in tijden niet zo machtig geweest. Met een click, scroll of swipe verschaft ‘ie ons toegang tot een wereld aan informatie en mogelijkheden. Maar de ene duim is de andere niet, en lang niet iedereen is er even handig mee. Dat is een groeiend probleem. Want of het nu gaat om het doen van je bankzaken, het zoeken of delen van informatie, het vinden van een baan of het regelen van je privacyinstellingen: het wordt steeds belangrijker om een bepaalde mate van mediawijsheid in de vingers te hebben.

Deze Week van de Mediawijsheid 2018 (16 t/m 23 november) was gericht op iedereen die wel een helpende hand kan gebruiken. Scholen, bibliotheken en media-experts onderzochten waaraan je vandaag de dag moet voldoen om jezelf ‘mediawijs’ te noemen en stelden jong en oud de vraag: ‘Heb jij het onder de duim?’.

BNN presentators Filemon Wesselink en Sahil Amar Aïssa testten de kijkers, het publiek en zeven BN’ers op hun kennis van de online wereld. Wat weet jij over Insta-sterren en veilig internetten? De tv-uitzending is terug te zien op de website van NPO 3. Ook is de test zelf nog online te spelenOok kon je tijdens de campagneweek aan de slag met de quiz: Heb jij het onder de duim?.

Week van de Mediawijsheid 2017

De Week van de Mediawijsheid 2017 draaide om het thema ‘Generatie Media: samen mediawijs’. Voor de generatie jongeren die nu opgroeit, is de aanwezigheid van internet en digitale media vanzelfsprekend. Veel van de vaardigheden die nodig zijn om goed met deze media om te kunnen gaan, doen ze dan ook als vanzelf op. In hun vrije tijd: alleen of met leeftijdsgenootjes. Deze generatie kijkt vaak met veel zelfvertrouwen naar het eigen mediagedrag.

Maar handig met media, maakt nog niet mediawijs. Mediawijsheid gaat tenslotte verder dan een verzameling vaardigheden – dan dingen kunnen. Wie mediawijs is, weet bijvoorbeeld óók hoe je media slim en creatief kan inzetten om je doelen te bereiken. Of hoe je de valkuilen die nu eenmaal bij de gemedialiseerde samenleving komen kijken het beste kunt omzeilen. En de hiervoor benodigde stappen, die zet je niet als vanzelf. Die zet je bewust én samen: met leeftijdsgenootjes, maar ook met ouders en docenten.

En dat is lang niet eenvoudig. Bijvoorbeeld omdat veel scholen nog niet op structurele wijze aandacht aan mediawijsheid besteden. Of omdat ouders en docenten zich te veel beperken tot het opleggen van regels en het wijzen op risico’s – en soms niet goed weten welke mediawijze lessen ze op basis van hun eigen ervaringen en inzichten nog méér te bieden hebben.

Tijdens de Week van de Mediawijsheid 2017 gingen ouders, docenten en jongeren met elkaar het gesprek over mediawijsheid aan en leerden ze van elkaar. Mediawijzer.net bood samen met haar netwerkpartners de praktische handvatten om dit gesprek te voeren. Zodat de generatie die nu opgroeit de stap kan gaan zetten van ‘Generatie Media’ naar ‘Generatie Mediawijs’.

Met onder andere het nieuwe Mediawijsheid Debat, meer dan 165.000 aangemelde leerlingen voor de MediaMasters Game en zo’n 130 activiteiten in het land was het een geslaagde campagne.

» Bekijk de hoogtepunten in het uitgebreide verslag

Week van de Mediawijsheid 2016

In de Week van de Mediawijsheid 2016 stond het thema ‘Feit, Fake of Filter: Hoe word jij beïnvloed?’ centraal.

In de stortvloed van informatie die ons omringt, is het lastiger om onderscheid tussen echt nieuws en nepnieuws te kunnen maken. Sociale media, kranten, tv, online gemeenschappen en filters oefenen bovendien grote invloed uit op hoe wij onszelf, de ander of de wereld zien.

De Week van de Mediawijsheid 2016 was een groot succes: 150.000 kinderen schreven zich in voor de MediaMasters Game, de allereerste MediaMasters University werd uitgezonden, meer dan 1.000 vo- en mbo-leerlingen bezochten het My Comment Festival en er werden ruim 100 activiteiten door het hele land georganiseerd. Ook online was de buzz rondom het thema ‘Feit, Fake of Filter: Hoe word jij beïnvloed?’ goed te merken, én er werd een onderzoeksrapport rondom het thema gepresenteerd. Daarnaast speelden duizenden ouders de Ouder & Kind Media-Quiz met hun kind.

» Dit was de Week van de Mediawijsheid 2016

8 stellingen om in de klas over te praten
Wie is er online weleens foto’s of filmpjes tegengekomen die je liever niet had gezien? En wie heeft er weleens iets gekocht omdat een vlogger daar reclame voor maakte? Klasgenoten moet je altijd accepteren als vriend op sociale media. Wat zijn de voors en tegens?

Mediawijzer.net formuleerde 8 mediawijze stellingen voor in de klas. Ga met elkaar in discussie en laat leerlingen zelf een mening vormen over feit, fake of filter.

» Download de poster met de 8 stellingen
» Tips om de discussie goed te laten verlopen

Week van de Mediawijsheid 2015

De Week van de Mediawijsheid 2015 stond in het teken van Media & Respect. Centraal stond hoe kinderen en jongeren als mediamakers omgaan met ethische dilemma’s zoals delen van filmpjes, foto’s of comments. Checken zij altijd feiten voordat ze iets delen, of is dat helemaal niet belangrijk? Houden jongeren rekening met privacy van anderen als ze iets posten? Hoe denken ze over de gesponsorde vlogs van hun populaire leeftijdgenoten met honderdduizenden volgers op YouTube?

Mediawijzer.net liet onderzoek doen onder ruim 6000 basisschoolleerlingen en vroeg hen naar welke keuzes ze zouden maken rond thema’s als commercie, privacy, blaming en shaming en fact checking. De resultaten van het onderzoek lees je hier.

In 2015 schreven ruim 100.000 leerlingen zich in voor de MediaMasters Game. Dat is meer dan een kwart van alle basisschoolleerlingen uit groep 7 en 8 in Nederland. Groep 7/8 van basisschool Panta Rhei uit Zeewolde won uiteindelijk de landelijke finale van de 5e editie van de Game.

8 stellingen om in de klas over te praten
Hoe ga je online met elkaar om? Wat doe je wel, wat niet en waarom (niet)? Kortom, wat is online respect en wanneer ga je te ver?

Mediawijzer.net formuleerde 8 mediawijze stellingen voor in de klas. Ga met elkaar in discussie en laat leerlingen zelf een mening vormen over media en respect.

» Download de poster met de 8 stellingen
» Tips om de discussie goed te laten verlopen

Week van de Mediawijsheid 2014

In 2014 stond de Week van de Mediawijsheid in het teken van kinderrechten. Het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties bestond namelijk 25 jaar. De huidige mediasamenleving biedt kinderen kansen en leidt tegelijkertijd ook tot vragen over de rechten, plichten en mogelijkheden van kinderen, hun opvoeders en media.

Het resultaat was het Manifest Recht op Mediawijsheid, een verdieping van het bestaande Kinderrechtenverdrag, passend bij de mediasamenleving 25 jaar later.

» Terugblik op de 5e editie van de Week van de Mediawijsheid

In 2014 deden 3500 klassen mee aan de MediaMasters Game. Dat zijn 80.000 leerlingen. In vijf speeldagen maken zij kennis met de effecten van media en krijgen ze inzicht in hun eigen mediagedrag. Groep 8 van De Hazesprong in Nijmegen werd de winnaar van de MediaMasters Game 2014.

8 stellingen om in de klas over te praten
Mogen ouders zich bemoeien met wat een kind online zet? En moet een 18-jarige in staat zijn om zijn online verleden te kunnen wissen? Kortom, wat vinden kinderen van media en waar hebben zij recht op?

Ga met elkaar in discussie en laat leerlingen zelf een mening vormen over het recht op mediawijsheid.

» Download de poster met de 8 stellingen
» Tips om de discussie goed te laten verlopen

De stellingen werden geformuleerd ter ere van de Week van de Mediawijsheid 2014. Uiteraard zijn ze ook na die week erg geschikt voor een groepsdiscussie over mediawijsheid.

Week van de Mediawijsheid 2013

In 2013 was Week van de Mediawijsheid een groot succes. Op alle vlakken werden records gebroken:

  • Meer dan 2800 klassen schreven zich in voor de MediaMasters Game
  • Meer dan 200 activiteiten georganiseerd van Groningen tot Maastricht, van Den Helder tot Vlissingen
  • Ontelbare tweets met #WvdM13 en #MediaMasters

» Terugblik op de 4e editie van de Week van de Mediawijsheid

Onderzoek: Ouders positief over mediagebruik kinderen

Tijdens deze editie van de Week van de Mediawijsheid werd een onderzoek gepubliceerd. Het werd gehouden onder kinderen van 10-14 jaar en hun ouders. Daaruit blijkt dat ouders positief zijn over het gebruik van sociale media door kinderen. Ze vinden dat het gebruik een positief effect kan hebben op de Engelse taalvaardigheid (56%) en op de communicatievaardigheden (48%) van hun kinderen.

Daarnaast zien ouders kansen in het delen van informatie (71%) en in het maken en delen van huiswerk (62%). Ouders zien nauwelijks negatieve effecten. Ondanks deze positieve waardering houdt 80% van de ouders het gedrag van hun kinderen op sociale media wel nauwlettend in de gaten. De meeste kinderen weten dat ze door hun ouders worden gevolgd op sociale media (71%). Een op de drie ouders reageert ook op berichten van hun kind op sociale media.

» Lees het onderzoek Mediawijsheid onder ouders en kinderen

Week van de Mediawijsheid 2012

Het thema tijdens de Week van de Mediawijsheid 2012 was ‘invloed van media op de stijl van leven’. Media raken steeds dieper vervlochten in onze leefwereld. Ze hebben meer en meer invloed op onze stijl van leven. Zowel positief als negatief. Zo hebben media bijvoorbeeld invloed op onze carrières, stemgedrag, gezondheid en onze sociale verbondenheid.

Veelgestelde vragen

Wat is mediawijsheid?

Mediawijsheid is door de Raad voor Cultuur in 2005 omschreven als: het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld.

Netwerk Mediawijsheid formuleerde later een operationele definitie: mediawijsheid is de verzameling competenties die je nodig hebt om actief, kritisch en bewust deel te nemen aan onze mediasamenleving. Deze definitie is verder uitgewerkt in het Mediawijsheid Competentiemodel.

Mediawijsheid Competentiemodel 2021

Waarom is mediawijsheid belangrijk?

Media zijn overal. En hun impact op ons dagelijkse leven – wonen, werken, kopen, zorgen, genieten en leren – wordt steeds groter.

Om maximaal gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden die media bieden (en zo volwaardig te kunnen deelnemen aan de nieuwe samenleving), moeten we beschikken over bepaalde competenties die ons mediawijs maken.

Wie zit er achter de Week van de Mediawijsheid?

De Week van de Mediawijsheid is een initiatief van Netwerk Mediawijsheid, dat in 2008 is opgericht op initiatief van de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Jeugd en Gezin.

Netwerk Mediawijsheid heeft tot doel om de mediawijsheid van alle Nederlanders te bevorderen. Bij het netwerk van Netwerk Mediawijsheid zijn meer dan 1000 organisaties, bedrijven en instellingen op gebied van mediawijsheid aangesloten. Deze netwerkpartners zijn werkzaam in de media, bieden voorlichting, lesmateriaal, workshops, handboeken, projecten of doen onderzoek naar mediawijsheid thema’s.

Netwerk Mediawijsheid wordt aangestuurd door vijf toonaangevende organisaties op het gebied van mediawijsheid: ECP | Platform voor Informatiesamenleving, Kennisnet, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Human en de Koninklijke Bibliotheek.

Wat is een mediacoach?

Een mediacoach is gespecialiseerd in het begeleiden bij mediawijsheid. Ze helpen kinderen, jongeren én ouderen om (nieuwe en traditionele) media slim, leuk en juist gedoseerd te gebruiken.

Mediacoaches zijn vaak in dienst bij een bibliotheek, een school of (jeugd)hulpverlening. Er zijn ook zelfstandig werkende mediacoaches.