Veel overheidszaken kun je via het internet regelen. Denk hierbij aan je belastingaangifte doen, je rijbewijs verlengen of een uitkering aanvragen. Deze communicatie verliep vroeger vooral per post, of je moest langs op het gemeentehuis. Het kabinet wil dat we uiteindelijk al onze zaken met de overheid online (kunnen) regelen.
Dat is handig, maar niet voor iedereen. Bovendien roept het vragen op over veiligheid en privacy. Hoe zorg je dat je bijblijft? En wat doen de overheid en anderen om de overgang zo makkelijk mogelijk te maken?
Wat is de digitale overheid?
Onder digitale overheid (ook wel: e-overheid) verstaan we de online communicatie tussen burgers, bedrijven en overheid. De overheid heeft verschillende online diensten om dit mogelijk te maken. Denk aan overheidswebsites zoals Mijn Belastingdienst, maar ook aan Mijn Overheid of de mogelijkheid om direct, online je stem te laten horen over beleid van je gemeente.
Om gebruik te maken van digitale overheidsdiensten heb je vaak een DigiD-account nodig. DigiD is een soort digitaal paspoort: jouw persoonlijke, unieke account, gekoppeld aan je persoonsgegevens.
Het hebben van een DigiD is niet verplicht – maar wel nodig om gebruik te maken van deze overheidswebsites:
- Op MijnOverheid.nl vind je een overzicht van jouw lopende zaken met de overheid
- De website eHerkenning is bedoeld voor communicatie tussen bedrijfsleven en overheid
- Via Mijntoeslagen.nl kan je zorg-, huur-, en kinderopvangtoeslag aanvragen
- Op Mijnpensioenoverzicht.nl bereken je hoeveel pensioen en AOW je hebt opgebouwd
- Mijn UWV en de Werkmap zijn voor het opgeven van inkomensgegevens en sollicitatie-activiteiten, om zo onder andere een ww-uitkering te ontvangen
- Op Mijn Belastingdienst vul je je belastingopgave en BTW-opgave in, en vind je alle overige communicatie met de Belastingdienst
» Meer weten over DigiD? SeniorWeb vertelt over de mogelijkheden.
Welke gegevens verzamelt de overheid?
Wil je weten welke gegevens de overheid allemaal van jou heeft verzameld? Dat kan je terugzien op MijnOverheid.nl en sinds 30 maart 2022 ook via de MijnGegevens-app. Deze app is beschikbaar voor alle Nederlanders van 14 jaar en ouder en is beschikbaar voor Android en iOS.
Denk aan identiteitsgegevens, informatie over je financiën, je woonsituatie, APK-gegevens en informatie over je opleiding. Als bepaalde gegevens niet blijken te kloppen kun je gelijk via de app te weten komen bij welke overheidsinstantie je een correctie aan kan vragen.
Let op: om de app te gebruiken is er vaak tweestapsverificatie nodig. Dit houdt in dat je naast je wachtwoord een extra code in moet vullen, via de DigiD-app of via een sms. Dit zorgt ervoor dat je account extra beveiligd is.
Wat zijn de voordelen van een digitale overheid?
Met de komst van de digitale overheid gaat de communicatie tussen jou, de overheid en bedrijven sneller. Sommige gegevens zijn namelijk al (digitaal) bekend bij de overheid, waardoor het makkelijk wordt om identiteitsdocumenten op te vragen, bezwaar in te dienen, vergunningen aan te vragen, een afspraak te maken of aangifte te doen.
Digitale communicatie met de overheid maakt ook iets mogelijk wat we ‘digitale democratie’ noemen. Daarbij kun je digitaal gaan bijdragen aan beslissingen van de overheid. Denk bijvoorbeeld aan meestemmen over het bestemmingsplan van een park bij je in de buurt. Hier is in 2019 mee geëxperimenteerd op bepaalde plekken in Nederland – lees hier meer over het initiatief.
Ook hoef je de deur niet meer uit, hoef je geen rekening te houden met openingstijden, en kun je je bestanden digitaal overzichtelijk en veilig bewaren.
Tot slot bespaart de overstap naar een digitaal systeem veel papier, wat beter is voor het milieu.
Wat zijn de risico’s van een digitale overheid?
Bij een volledig digitaal systeem is veiligheid belangrijk, om jouw privacy te beschermen. Hackers kunnen inbreken op overheidssites, waardoor vertrouwelijke informatie op straat kan komen te liggen. De overheid maakt wel gebruik van moderne manieren om hun sites zo veilig mogelijk te houden. Daar lees je hier meer over.
Ook vergroot je je veiligheid door je DigiD veilig te bewaren en niet uit te lenen. Lees deze tips voor het veilig gebruik van DigiD, om bijvoorbeeld identiteitsfraude te voorkomen.
Een digitale overheid kan mensen uitsluiten. Uit het rapport ‘Tien jaar onderzoek Mediawijsheid’ blijkt dat kwetsbare mensen (zoals mensen die moeite hebben met taal of mensen met een verstandelijke beperking) soms moeite hebben om digitaal bij te blijven. Voor hen is het lastig om digitaal te communiceren met de overheid.
Er is een wet die ervoor moet zorgen dat de informatie op overheidswebsites voor iedereen toegankelijk en begrijpelijk is. Uit onderzoek van DigitaalToegankelijk blijkt dat veel overheidswebsites (nog) niet voldoet aan deze toegankelijkheidseisen.
Heb je tips of ondersteuning nodig?
Het kabinet wil dat de digitale dienstverlening van de overheid door zoveel mogelijk mensen te gebruiken is. Dat is (nog) niet voor iedereen even vanzelfsprekend. Gelukkig is er veel hulp en handige informatie beschikbaar:
- De Lees Simpel-app hertaalt ingewikkelde brieven naar eenvoudige taal met behulp van AI
- Met het lesprogramma Doe je digiding! leren jongeren stap voor stap hoe ze hun digitale overheidszaken zelfstandig kunnen regelen – van DigiD tot zorgtoeslag. Het lesmateriaal is gratis beschikbaar voor praktijkonderwijs, vmbo/mbo, en havo/vwo
- Digisterker is een stichting die cursussen en leerprogramma’s ontwikkeld om jongeren en volwassenen om te leren gaan gaan met digitale overheid
- De website Digidingen-desk biedt hulp bij het regelen van digitale overheidszaken voor jongeren tussen de 14 en 21 jaar oud
- Het Digitaal Hulpplein is een wegwijzer voor mensen die (nog) niet zo goed met de computer overweg kunnen. Op de website kun je de Digi-zelftest doen of een oefenlocatie in de buurt vinden
- Het Informatiepunt Digitale overheid is een website die je helpt (digitale) basisvaardigheden bij te brengen
- De Regelhulp geeft advies over het regelen van zorg, hulp of ondersteuning, voor jezelf of voor iemand anders
- Op Veilig internetten.nl vind je tips, tricks en praktische uitleg over online veiligheid
- Voor senioren en hun begeleiders is er Seniorweb, een vereniging die senioren helpt digitaal vaardig(er) te worden
- Het dossier Grijs & Mediawijs biedt concrete tips voor senioren en hun omgeving
- De actie #allemaaldigitaal moet ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen toegang krijgen tot een computer
- Dit dossier op Bibliotheekinzicht.nl gaat over de rol die bibliotheken spelen in het digitaal vaardig maken (en houden) van burgers
- De Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) organiseert het spreekuur Eerste Hulp Bij Online, waar je 1-op-1-hulp krijgt bij je computervragen, van YouTube tot DigiD
Veelgestelde vragen
Overheidsinstanties gaan hun zaken steeds meer digitaal regelen. Momenteel is het nog altijd mogelijk om alles niet-digitaal te regelen. Zo kun je langsgaan bij het loket van je gemeente en zijn alle overheidsinstanties per post en telefoon bereikbaar. Maar bestaat er straks alleen nog een digitale overheid?
In het regeerakkoord (PDF) van 2022 staat hierover het volgende: “Iedereen krijgt de kans om mee te komen door digitale kennis- en vaardigheden aan te bieden in het onderwijs en via om- en bijscholing. We pakken digibetisme gericht aan via een publiek-private strategie voor digitale geletterdheid en we verbeteren de toegankelijkheid van digitale overheidsdiensten, met behoud van alternatieven voor digitale overheidscommunicatie.”
De overheid geeft dus aan dat er ‘alternatieven’ blijven voor digitale communicatie met de overheid. Wat er precies met die alternatieven wordt bedoeld, is niet duidelijk.
Jouw gegevens komen pas in het EPD terecht als jij daar toestemming voor geeft. Dat kan via de website ikgeeftoestemming.nl.
Er is veel weerstand tegen het EPD-LSP. Men is bang voor schending van privacy door onbevoegden zoals bedrijfsartsen, werkgevers en (zorg)verzekeringsmaatschappijen of hypotheekverstrekkers. Meer weten? Kijk dan eens op ikgeentoestemming.nl, de tegenhanger van bovengenoemde website.
Kijktip: Zembla maakte deze documentaire over de jacht van zorgverzekeraars op medische gegevens.
