Voor scholen

Schoolleiding en -bestuur

mediawijsheid,schoolbestuur,bestuur,schoolleiding,beleid,protocol,visie

Hoe geef je mediawijsheid een vaste plek binnen de school? Lesmateriaal voor leerlingen is er genoeg, maar achter de schermen hebben schoolleiding en -bestuurders nog veel vragen.

Een school is mediawijs als iedereen wijs leert omgaan met media. Dus leerlingen, leraren, ander personeel en ouders. Binnen een mediawijze school worden media ingezet en vraagstukken aangepakt op basis van bewuste keuzes, gemaakt vanuit de eigen visie op onderwijs.

Een mediawijze school, dit moet je doen (of laten)

  • Ontwikkel een structurele aanpak digitale geletterdheid, en daarbinnen mediawijsheid. Het Handboek Digitale Geletterdheid van Kennisnet helpt hierbij
  • Zorg dat leraren zelf mediawijs zijn. 5 stappen om zélf mediawijs te worden vinden zij in het dossier Mediawijze leraren
  • Stel een centraal aanspreekpunt aan op het gebied van mediawijsheid en mediaopvoeding. Windesheim biedt hiervoor de cursus Jeugd en Media
  • Meet aan de hand van de Mediawijsheid Meter van Cubiss hoe het ervoor staat met digitale geletterdheid op jouw school
  • Ga aan de slag met digitale geletterdheid en burgerschap. Lees de Didactief special voor inspiratie
  • Wel of geen smartphones in de klas? Gebruik de publicatie Schoolbeleid voor smartphones van Kennisnet
  • Laat je inspireren door andere scholen. Het online magazine Mediawijs in het onderwijs van Cubiss staat vol tips, interviews en inspiratie. In iedere editie zoomen ze in op een ander thema en staat een andere doelgroep centraal
  • Bekijk het interactieve online magazine Elke Klas Mediawijs voor actuele inzichten, inspirerende voorbeelden en direct inzetbaar lesmateriaal

Tips per onderwerp

De online privacy van leerlingen

Scholen die gebruik maken van een Facebook-pagina of een website en daar foto’s van leerlingen op plaatsen, moeten ouders hiervoor toestemming vragen volgens de privacywet AVG.

» Meer in het dossier privacy

(Online) pesten: de rol van de school<b> </b>

Sinds 2015 is de Wet Sociale Veiligheid op Scholen van kracht. Deze wet bepaald dat de school verantwoordelijk voor een veilig en positief schoolklimaat. Hiervoor maak je als school afspraken die schoolbreed gedragen worden. Iedereen moet op de hoogte zijn van de omgangsvormen en interventies.

De rol van de docent is signaleren, voorkomen en aanpakken. Daarvoor moet diegene de juiste tools van het schoolbestuur krijgen.

Omgaan met naaktfoto's en -filmpjes of dreigtweets

Leerlingen die elkaar seksfilmpjes of naaktfoto’s doorsturen. Boze pubers die dreigtweets naar de school sturen. Filmpjes waarin een leerling in elkaar wordt geslagen, of waarop pesterijen van de leerkracht te zien zijn. Scholen worden regelmatig geconfronteerd met ongewenste foto’s en filmpjes.

Bedenk dat sociale media ook een positieve bijdrage kunnen leveren aan het imago van de school, de communicatie met ouders en de kwaliteit van het onderwijs.

» Meer in het dossier sociale media

Mediawijsheid als los vak, of als onderdeel van curriculum?

Mediawijsheid is een breed begrip en vraagt om integratie in alle schoolvakken. Ook bij scholen die mediawijsheid als apart vak invoeren, zal mediawijsheid als basisvaardigheid – net als bij taal en rekenen – in andere vakken aan bod moeten komen. Vanaf 2021 zal mediawijsheid als onderdeel van digitale geletterdheid worden opgenomen in het curriculum.

De competenties van de leerkrachten
Wat moeten leerkrachten kennen en kunnen op het gebied van mediawijsheid? Een overzicht vind je in het dossier Mediawijze leraren.
Digitaal leermateriaal gebruiken
Wil je als school aan de slag met digitaal leermateriaal, maar weet je niet goed hoe je moet beginnen en welke mogelijkheden er zijn? De Reisgids Digitaal Leermateriaal is een praktische wegwijzer met bronnen, werkvormen, tools en rolmodellen voor digitaal leermateriaal in de dagelijkse onderwijspraktijk.

Auteursrecht en internet; Wat mogen scholen wel en niet?
De bepalingen en de consequenties voor scholen wat betreft auteursrecht en internet komen aan bod in deze uitleg van Kennisnet. Mag je bijvoorbeeld volgens het auteursrecht als leraar eigen leermaterialen online delen?

Veelgestelde vragen

Waarom verdient mediawijsheid een plek in het onderwijs?

Op school leren kinderen lezen, rekenen en schrijven. Daar zou ‘lezen en schrijven’ met digitale media een vanzelfsprekend onderdeel van moeten zijn. Immers, alleen met de juiste kennis en vaardigheden kunnen jongeren straks volwaardig en actief meedoen aan onze moderne samenleving.

Hoe wordt een leraar zelf mediawijs?

Het Nederlandse onderwijs vraagt in toenemende mate van leraren dat zij zelf ook mediawijs zijn.

Wat moet je dan kennen / kunnen? Een uitgebreid overzicht van de mogelijkheden vind je in het dossier Mediawijze leraren.

Wat zijn 21e eeuwse vaardigheden?

Dat zijn de vaardigheden die we nodig hebben in de 21ste eeuw. We zien dat bedrijven, universiteiten en opleidingsinstituten steeds minder belang hechten aan kennis en steeds méér belang aan vaardigheden als:

  • Samenwerken
  • Creativiteit
  • ICT-geletterdheid
  • Communiceren
  • Probleemoplossend vermogen
  • Kritisch denken
  • Sociale en culturele vaardigheden

De 21e eeuwse vaardigheden worden ook wel 21st century skills genoemd. Ook programmeren is een 21st century skill.

Tip: Cubiss heeft een online cursus 21e eeuwse vaardigheden ontwikkeld voor het onderwijs, mediacoaches en bibliotheken waarin bovenstaande vaardigheden worden behandeld.

Hoe gebruik je het Mediawijsheid Competentiemodel?

Het model is een handvat bij:

  • De ontwikkeling van nieuwe mediawijsheidproducten en -diensten
  • Het inzichtelijk maken van bestaand aanbod
  • De vormgeving van (eenvoudige) meetinstrumenten

» Meer over het Mediawijsheid Competentiemodel

Er circuleren naaktfoto’s en/of seksfilmpjes van leerlingen op school. Wat te doen?

Scholen worden regelmatig geconfronteerd met ongewenste foto’s en filmpjes.

Je wilt een ouderavond over sociale media organiseren. Waar begin je?

Bij het organiseren van een ouderavond kun je gebruikmaken van de handige checklist van het NJi.

Voor een goede spreker kun je terecht bij:

Wat zijn de voor- en nadelen van AI in het onderwijs?

AI (artificiële of kunstmatige intelligentie) biedt allerlei kansen voor het onderwijs. Maar er zijn ook risico’s. Waar moet je rekening mee houden? Hoe kan AI het onderwijs ondersteunen? En wat betekent dit voor jou als docent?

Kansen voor het onderwijs

Bij toepassingen die behulpzaam kunnen zijn voor het onderwijs kun je bijvoorbeeld denken aan:

  • AI die, op basis van grote hoeveelheden data, bepaalde zaken kan voorspellen. Zoals welke studenten extra ondersteuning nodig hebben of een hoger risico lopen te spijbelen. Zo zou AI kunnen zorgen voor onderwijs dat beter aansluit bij de leerlingen en docenten ondersteunen.
  • Ook kan AI ingezet worden voor het verbeteren van spraak-naar-tekst-interfaces. Dat kan bijvoorbeeld in taalonderwijs handig zijn (denk aan Google Translate en digitale lespakketten) en toegankelijkheid vergroten (denk aan integratie van virtuele assistenten als Siri of Alexa).
  • Denk ook aan het automatiseren van systemen met informatie over de voortgang en resultaten van leerlingen.

» SURF zette een aantal interessante toepassingen op een rij.

Risico’s van AI

Naast de kansen zijn er ook risico’s voor het onderwijs:

  • Voor alle AI geldt: een zelflerend algoritme is maar zo goed als de data waarmee het gevoed wordt. Als die gegevens een bepaalde bias hebben, zal AI deze ook vertonen. Daarmee dreigen bestaande ongelijkheden in het onderwijs (zoals discriminatie op grond van afkomst of inkomen) overgenomen te worden.
  • Ook zijn er ethische bezwaren rondom dataverzameling: om kunstmatige intelligentie in te zetten zijn enorm veel gegevens van leerlingen/studenten nodig.
  • De inbreng van kunstmatige intelligentie kan ten koste van het menselijk contact tussen leraar en leerling gaan.

De voor- en nadelen van ChatGPT in het onderwijs

Eind 2022 werd ChatGPT in korte tijd zeer populair. ChatGPT is een geavanceerde chatbot die op basis van kunstmatige intelligentie unieke teksten kan schrijven. Deze tool is onderscheidend omdat het, in tegenstelling tot eerdere AI-taalmodellen, erg laagdrempelig is. Ook komen teksten erg overtuigend over omdat AI menselijke creativiteit en intelligentie nabootst.

De grote populariteit van ChatGPT heeft geleid tot zorgen in het onderwijs. Leerlingen kunnen ChatGPT bijvoorbeeld gebruiken bij het maken van hun huiswerk, maar ook hele verslagen, essays en scripties laten schrijven. Hierdoor kan het lastig zijn om te toetsen of een leerling de stof goed beheerst.

Door het gebruik van ChatGPT in het onderwijs bespreekbaar te maken kun je leerlingen bewust maken van de risico’s. Je kunt met leerlingen in gesprek gaan over of en hoe ChatGPT zou kunnen bijdragen aan de leerdoelen. Maak ook afspraken met leerlingen over hoe zij moeten aangeven wanneer zij gebruikmaken van ChatGPT.

» Kennisnet zet in deze FAQ een aantal (mogelijk) positieve en negatieve effecten van ChatGPT in het onderwijs onder elkaar.

Interessante links: 

Meer weten?

Wil je meer informatie, dan helpen deze organisaties je op weg:

Op mbomediawijs.nl kun je mediawijsheidlessen vinden voor het mbo.

Opleiding gericht op mensen werkzaam met jeugd en geeft recht op het certificaat ‘Social Media Professional'

Helpt scholen handen en voeten te geven aan mediawijsheid met o.a. medialessen en een visiespel.

Leerlijnen en workshops omtrent uitdagingen in o.a. mediawijsheid en onderwijsinnovatie

Helpt docenten nieuwsmedia in hun lesprogramma te verwerken

Innovatieve onderwijsmethode op basis van Flipping the Classroom principe

Ondersteunt scholen bij implementatie van ict en beleid op het gebied van digitale middelen

Ondersteunt het onderwijsveld met vakinhoudelijke en technologische innovatie

Expertisecentrum voor onderwijs in wetenschap en technologie dat W&T-thema's koppelt aan media

Biedt deskundigheidsbevordering voor (opvoed)professionals op het gebied van mediawijsheid

Publieke ict-partner voor het onderwijs

Lesmateriaal en voorlichting over mediawijsheid en digitale vaardigheden voor het po, vo en mbo.

Zoekmachine voor kinderen

Ontdekmedia, de makkelijkste hulp bij mediawijs onderwijs