Voor scholen

Lesmateriaal

Lesmateriaal, mediawijsheid, medialessen, materiaal, les - © Mediawijzer.net

Veel scholen zien het als hun opdracht om leerlingen mediawijs te maken. Hoe? Dat vult iedere school zelf in. De meeste scholen bieden hun leerlingen medialessen aan. Als het gaat om lessen op het gebied van media en mediawijsheid, is er voor scholen nogal wat te kiezen. In dit dossier vind je lesmateriaal voor onder andere po, vo, so, mbo en hbo.

Wat moet een mediawijze leerling kennen en/of kunnen?

Om dat in kaart te brengen, is het Mediawijsheid Competentiemodel opgesteld. Daarin vind je een verzameling van competenties die je nodig hebt om actief en bewust deel te kunnen nemen aan de mediasamenleving.

De meeste onderstaande lesmaterialen zijn gebaseerd op (een deel van) dit competentiemodel. Bekijk hieronder een overzicht aan lesmateriaal per soort, doelgroep en thema.

Lesmateriaal over online grenzen & sociaal gedrag

Wil je aan de slag met het thema van de Week van de Mediawijsheid 2023 en het stimuleren van online sociaal gedrag? Gebruik dan dit handige overzicht met lesmateriaal. En kijk op de campagnewebsite voor meer tips voor het onderwijs.

Overzicht doorlopende leerlijnen

Doorlopende leerlijnen

Basisonderwijs

  • Mediawegwijs biedt een leerlijn over mediawijsheid en digitale geletterdheid om leerlingen voor te bereiden op de digitale samenleving. De lessen worden verzorgd door hun eigen vakdocenten
  • De leerlijn Digitale Geletterdheid van Digiwijzer leert leerlingen uit groep 3 t/m 8 over mediawijsheid, informatievaardigheden, computational thinking en ICT-basisvaardigheden
  • Nationaal Media Paspoort – Doorlopende leerlijn mediawijsheid voor groep 1 t/m 8
  • Leerlijn programmeren – Laagdrempelige en brede basis om te starten met programmeren in het basisonderwijs
  • Eigenwijs…? Mediawijs…! (4-12 jaar) maakt onderdeel uit van de doorlopende leerlijn mediawijsheid die Cubiss heeft ontwikkeld. In deze brochure worden praktische tips en voorbeelden gegeven om mediawijsheid te implementeren in het primair onderwijs
  • De leerlijn Creatieve Code (bovenbouw po) leert leerlingen programmeren, vanuit een culturele invalshoek. Deze leerlijn creatief programmeren maakt leerlingen bewust van de code waaruit de digitale wereld is opgebouwd
  • Mediaspoor – Doorlopende leerlijn voor groep 1 t/m 8 met de focus op informatievaardigheden. De lesmodules kun je gratis downloaden of online gebruiken op het digibord
  • De Jenaplanschool ‘De Lanteerne’ in Nijmegen heeft een leerlijn basisvaardigheden ict voor groep 1 t/m 8 samengesteld
  • De leerlijn digitale geletterdheid van sCoolEdu (Vlaanderen) ondersteunt de ontwikkeling van digitale vaardigheden en online attitudes bij kinderen vanuit een sociale en inclusieve insteek
  • Teach2Code biedt gratis lesmateriaal aan voor het primair onderwijs, met als doel leerlingen spelenderwijs 21e eeuwse vaardigheden te laten ontwikkelen
  • Op de website van FutureNL vind je een overzicht van diverse lesmaterialen van verschillende aanbieders. De materialen zijn gesorteerd op geschiktheid voor groep 1 t/m 8, binnen vier domeinen: computational thinking, mediawijsheid, ICT-basisvaardigheden en informatievaardigheden
  • Basicly ontwikkelde een doorlopende leerlijn voor de vier vaardigheden digitale geletterdheid, gebaseerd op de aanbodsdoelen van het SLO

Voortgezet onderwijs

  • Levenswijs Mediawijs (12-18 jaar) maakt onderdeel uit van de doorlopende leerlijn mediawijsheid die Cubiss heeft ontwikkeld. Vol met praktische tips, voorbeelden en weetjes om mediawijsheid te implementeren in het vo.
  • De leerlijn Creatieve Code (bovenbouw po) leert leerlingen programmeren, vanuit een culturele invalshoek. Deze leerlijn creatief programmeren maakt leerlingen bewust van de code waaruit de digitale wereld is opgebouwd
  • De Thorbecke Scholengemeenschap in Zwolle heeft met o.a. Eye Film Instituut en Bibliotheek Zwolle een curriculum Mediawijsheid ontwikkeld. Ook vind je er een plan van aanpak voor de invoering van het vak Mediawijsheid binnen de school.
  • De leerlijn digitale geletterdheid van sCoolEdu (Vlaanderen) ondersteunt de ontwikkeling van digitale vaardigheden en online attitudes bij kinderen vanuit een sociale en inclusieve insteek
  • Lessenreeks mediawijsheid van Cubiss voor de leerjaren 1 t/m 3 met als thema’s reclame, nieuws, creatie, privacy, respect en onderzoek
  • Basicly ontwikkelde een doorlopende leerlijn voor de vier vaardigheden digitale geletterdheid, gebaseerd op de aanbodsdoelen van het SLO

Mbo

Overig

Overzicht lesmateriaal

Lesmateriaal voor de kinderopvang
  • Sardes biedt gratis voorbeelden waarbij thema’s zijn gekoppeld aan handige sites, apps, boeken en televisieprogramma’s. Ook geven zij tips in mediaopvoeding
  • De Gezonde Kinderopvang geeft tips voor de kinderopvang hoe je aandacht kan besteden aan mediaopvoeding
  • Whitepaper iPads op de BSO – Hoe maak je jonge kinderen mediawijs met de iPad?
  • Digidreumesen helpt professionals in de kinderopvang om digitale media verantwoord in te zetten voor jonge kinderen van 2 tot 4 jaar
  • Samen wijs met media – Hoe om te gaan met media voor de allerkleinsten?
  • Kleuteruniversiteit maakt, in samenwerking met uitgevers van kinderboeken, digitale thematische projecten voor (kleuter)leerkrachten op basis van (prenten)boeken.
  • Schoolstudio – Creatieve workshops film maken, mediawijsheid en 21ste eeuwse vaardigheden
Lesmateriaal voor het basisonderwijs
  • Kwink biedt lesmateriaal met een focus op burgerschapsonderwijs met aandacht voor 21e eeuwse vaardigheden zoals mediawijsheid, voor onder-, boven- en middenbouw.

Onderbouw

  • Meester Dennis staat voor het ontwikkelen van bruikbare, laagdrempelige en mooi vormgegeven digibordtools en applicaties
  • Lab out of the Box-leskist – Kant-en-klare lessen over digitale geletterdheid. Met het (digitale)speelgoed, tablets, boekjes en opdrachten organiseer je verschillende media-activiteiten voor kinderen van groep 1 t/m 3
  • Het mediaspel – Leerlingen ontdekken elkaars mediagewoontes. Wie kent de grappigste reclames? Wie besteedt de meeste tijd aan games of aan sociale media? Het mediaspel is een echt dobbelspel, de kaarten zijn niet digitaal
  • SchoolTV – In de SchoolTV beeldbank staan diverse video’s over mediawijsheid
  • Schoolstudio – Creatieve workshops film maken, mediawijsheid en 21ste eeuwse vaardigheden
  • Toveren met film – Workshop waarin kleuters van groep 1 en 2 ontdekken en onderzoeken hoe je stilstaand beeld kunt laten bewegen
  • Avonturen in het donker – Hoe laat je leerlingen uit groep 3 en 4 spelenderwijs ontdekken wat er allemaal bij een film maken komt kijken? Hoe kijk je een film en bespreek je de beelden met je leerlingen?
  • FutureNL – De leermiddelenbank van Stichting FutureNL biedt overzicht in het lesaanbod op gebied van digitale vaardigheid. Vind lessen op basis van thema’s, vakken of werkvormen.
  • Faqta biedt een aanpak voor wereldoriëntatie voor het basisonderwijs, onder meer gericht op digitale geletterdheid en 21e eeuwse vaardigheden
  • Basicly – Helpt leraren om aan de slag te gaan met digitale geletterdheid met gratis lesmateriaal over computational thinking, ICT-basisvaardigheden en mediawijsheid
  • Gratis Geld Bestaat Niet is een lesprogramma over gratis spelen, winkelen, geld en reclame in virtuele werelden en op sociale media. De lessen zijn beschikbaar in twee versies: voor middenbouw van het po en de eerste twee klassen van het vo

Bovenbouw

  • Wijs met Media omgaan – Gratis digitaal lespakket van KlasseTV over thema’s zoals sociale media, hacken, nepnieuws en auteursrecht. Mogelijk gemaakt door de Federatie Auteursrechtbelangen.
  • In ‘Wijs man!‘ gaan de BiebBoys aan de slag met nepnieuws, privacy, nare berichtjes en gezondheid. Een lespakket met video-aflevering en een quiz
  • Media Makkers – Lesmateriaal over het thema media en reclame. Leerlingen leren vaardigheden om de media en de commerciële omgeving beter te kunnen interpreteren.
  •  Wereld & Taal – met deze digitale methode gaan leerlingen aan de slag met wereldwijde actualiteiten en taal.  Daarnaast worden de lessen gekoppeld aan verschillende mediacompetenties
  • Mediabegrip.nl – Online lesmethode voor mediawijsheid (bovenbouw po + klas 1 en 2 vo)
  • Jeugdkrakercompetitie – Landelijke wedstrijd informatievaardigheden waarbij teams van leerlingen uit groep 7 en 8 de strijd met elkaar aangaan
  • Medialessen – Verzamelplaats van lessen over media en mediawijsheid
  • NieuwsMakers – Gratis lespakket waarmee leerlingen zelf nieuws leren maken en publiceren
  • maX Music – creatieve workshops over het bewerken van media en het herkennen van echt en ‘gekleurd’
  • Diploma Veilig Internet (DVI) – Lespakket voor de groepen 5 tot en met 8 over veilig internetgebruik
  • MOOC Programmeren – De TU Delft heeft een MOOC ontwikkeld waarbij kinderen spelenderwijs leren programmeren
  • Schoolstudio – Creatieve workshops film maken, mediawijsheid en 21ste eeuwse vaardigheden
  • Films maken met de klas – Hoe maak je een filmpje en waar moet je allemaal aan denken? (groep 3 t/m 8)
  • Avonturen in het donker – Hoe laat je leerlingen spelenderwijs ontdekken wat er allemaal bij een film maken komt kijken? Hoe kijk je een film en bespreek je de beelden met je leerlingen? Voor de groepen 5 tot en met 8
  • Help! Een robot! – Patsboem! heeft in samenwerking met Mirjam Verloop een les  gemaakt waarin kinderen nadenken over een toekomst met robots. Zie ook de doorlopende leerlijnen voor geschikt lesmateriaal in de onder- en bovenbouw
  • Online Masters – Online lesprogramma voor de bovenbouw, over de thema’s: de digitale wereld, creatief en vaardig online, veilig online en bewust online. Verschillende ‘masters’ uit het vak nemen de leerlingen aan de hand van video’s mee in hun wereld
  • FutureNL – De leermiddelenbank van Stichting FutureNL biedt overzicht in het lesaanbod op gebied van digitale vaardigheid. Vind lessen op basis van thema’s, vakken of werkvormen. Doe bijvoorbeeld de Digi-doener, een wekelijkse nieuwe les voor groep 6 t/m 8 en de brugklas van het voortgezet onderwijs met digitale doe-dingen.
  • Faqta biedt een aanpak voor wereldoriëntatie voor het basisonderwijs, onder meer gericht op digitale geletterdheid en 21e eeuwse vaardigheden
  • Gratis Geld Bestaat Niet is een lesprogramma over gratis spelen, winkelen, geld en reclame in virtuele werelden en op sociale media. De lessen zijn beschikbaar in twee versies: voor middenbouw van het po en de eerste twee klassen van het vo
  • Basicly – Helpt leraren in het po en vo om aan de slag te gaan met digitale geletterdheid, met o.m. gratis lesmateriaal over computational thinking, informatievaardigheden en mediawijsheid
  • Met Databaas 2.0 gaan kinderen aan de slag met online privacy, op school of in de bibliotheek
  • De Nationale AI Cursus Junior bereidt kinderen voor op de digitale wereld van de toekomst
  • Op de onderwijspagina van HUMAN staat lesmateriaal over o.a. nepnieuws, cyberpesten en privacy
  • Het lespakket Split the Risk! besteedt naast verkeersveiligheid ook aandacht aan afleiding op de weg (bijvoorbeeld appen op de fiets) en de gevolgen hiervan
  • NTR biedt, in samenwerking met Hackshield, een interactieve schoolplaat over online veiligheid aan. Deze bevat behalve informatieve video’s ook allerlei opdrachten voor leerlingen uit groep 7 en 8
  • De cabaretvoorstelling over digitale kinderrechten #Viral is mede-ontwikkeld door Stichting Digital Child Rights en is geschikt voor de bovenbouw in het basisonderwijs en de onderbouw in het voortgezet onderwijs
  • Met Blits Mediawijsheid leren kinderen hoe ze op een veilige en verantwoorde manier kunnen omgaan met sociale media. Daarvoor werken ze met realistische voorbeelden die ze daadwerkelijk online kunnen tegenkomen. Dat maakt de vertaalslag naar de echte wereld een stuk makkelijker.
Lesmateriaal voor het voortgezet onderwijs
  • De interactieve video’s van Act or React (Netwerk Mediawijsheid, Nationale Wetenschapsagenda) helpen meer bewustzijn te creëren voor de impact van gedrag online en prosociaal gedrag te stimuleren
  • Mediawegwijs biedt een lessenreeks over mediawijsheid en digitale geletterdheid om leerlingen voor te bereiden op de digitale samenleving. De lessen worden verzorgd door hun eigen vakdocenten
  • De Europese Commissie biedt een toolkit voor het herkennen en bestrijden van desinformatie. Met deze toolkit kunnen docenten in het voortgezet onderwijs hun leerlingen helpen om bij het surfen feit van fictie te onderscheiden
  • Het lespakket TekkieWijzer laat leerlingen kennismaken met de nieuwste tech-profielen, -banen, en -opleidingen. Ze ontdekken welk tech-profiel het best bij ze past en denken na over de rol die technologie in ons leven speelt
  • Mediabegrip.nl – Online lesmethode voor mediawijsheid (onderbouw)
  • It’s up to you – Interactieve film die leerlingen bewust maakt van hun rol bij cyberpesten
  • Medialogica in de klas – Reeks filmpjes om met leerlingen in discussie te gaan over mediawijsheid en (de werking van) media
  • De creatieve videoworkshops van TMI.academy worden begeleid door studenten journalistiek. Leerlingen maken zelf een nepnieuwsvideo en leren over o.a. framing en propaganda
  • Les identiteitsfraude – Mentorles over de gevolgen van identiteitsfraude en de rol je je daar zelf in speelt
  • Web We Want – Handboek voor jongeren over online rechten en plichten, vrijheid van meningsuiting, auteursrecht en privacy
  • De Digi-doener, van FutureNL, is een wekelijkse nieuwe les voor groep 6 t/m 8 en de brugklas van het voortgezet onderwijs met digitale doe-dingen
  • Het programma De InternetHelden is gericht op veilig internet en digitaal burgerschap en is gemaakt voor scholen én ouders. Een samenwerking van Google Nederland, Bureau Jeugd en Media en Safer Internet Centre Nederland
  • Nieuws in de klas – Helpt docenten om nieuwsmedia in hun lesprogramma te verwerken
  • Medialessen – Verzamelplaats van lessen over media
  • NieuwsMakers – Gratis lespakket waarmee leerlingen zelf nieuws leren maken en publiceren
  • Like – interactieve theatervoorstelling over pesten, groepsdruk, buitengesloten worden en de invloed die sociale media hierop heeft
  • maX Music – Creatieve workshops over het bewerken van media en het herkennen van echt en ‘gekleurd’
  • Verkiezingen in het nieuws – Gratis lesbundel waarin leerlingen zich aan de hand van het nieuws verdiepen in de verkiezingen, de actuele politiek en leren zij kritisch kijken naar berichtgeving.
  • Nationaal Media Paspoort – Gratis programma bestaande uit 7 lessen/activiteiten rondom mediawijsheid voor onderbouw en bovenbouw
  • Digitale leerlijn basisvaardigheden – De Christelijke Scholengemeenschap Veenendaal heeft deze leerlijn voor brugklassers gemaakt
  • My True Story – Lespakket van Cubiss over sexting om dit onderwerp bespreekbaar te maken in de klas
  • Close Call – Een interactieve muziekvoorstelling in de klas, die leerlingen aan de hand van een app de macht van de smartphone laat voelen
  • Online Masters – Online lesprogramma voor de onderbouw, over de thema’s: de digitale wereld, creatief en vaardig online, veilig online en bewust online. Verschillende ‘masters’ uit het vak nemen de leerlingen aan de hand van video’s mee in hun wereld
  • MO-DA is een digitale tentoonstelling en lespakket dat mediawijsheidonderwerpen naar het vo brengt aan de hand van digitale kunst
  • Gratis Geld Bestaat Niet is een lesprogramma over gratis spelen, winkelen, geld en reclame in virtuele werelden en op sociale media. De lessen zijn beschikbaar in twee versies: voor middenbouw van het po en de eerste twee klassen van het vo
  • Bibliotheek voor digitale geletterdheid – Facebook biedt achttien lessen waarin jongeren leren over onder andere privacy, jezelf online presenteren, het herkennen van misinformatie en cybersecurity
  • Basicly – Helpt leraren om aan de slag te gaan met digitale geletterdheid met gratis lesmateriaal over computational thinking, informatievaardigheden en mediawijsheid
  • Doe je digiding – Jongeren en de digitale overheid Online lesprogramma van Stichting Digisterker om jongeren op het (v)mbo digitale vaardigheden bij te brengen voor overheidsregelingen
  • Kleinkunstig – Creatieve workshops op het voortgezet onderwijs, onder andere over programmeren en mediawijsheid
  • Met Databaas 2.0 gaan kinderen aan de slag met online privacy, op school of in de bibliotheek
  • De Nationale AI Cursus Junior bereidt kinderen voor op de digitale wereld van de toekomst
  • Het lespakket Kritisch Online van Codename Future gaat in op online gedrag, verantwoordelijkheid en digitale weerbaarheid
  • De lesmethode Media Rijbewijs van Social Media Wijs bevat vijftien klassikale lessen met thema’s als online omgangsvormen, desinformatie op het internet en online pesten
  • Ga met je klas in gesprek over actuele media-onderwerpen aan de hand van MediaQuesties, een initiatief van Cubiss
  • Ga aan de hand van het lesmateriaal van HUMAN in gesprek over thema’s als sexting, mediahypes, online identiteit en nepnieuws
  • Met het lespakket Split the Risk! leren leerlingen met behulp van experimenten en filmpjes over verkeersveiligheid en risicovol gedrag op de weg
  • De Internethelden van Bureau Jeugd & Media, het Safer Internet Center en Google omvat veel onderwerpen die onder online veiligheid en digitaal burgerschap vallen, zoals phishing, veilige wachtwoorden en nog veel meer
  • SWIPE – Dit project van Next Nature bestaat uit een gratis te downloaden interactieve typografische smartphone app en bijpassend kaartspel. SWIPE daagt jongeren uit om na te denken over de impact van de smartphone op hun leven.
Lesmateriaal voor het mbo
Ook in het mbo heeft het thema mediawijsheid inmiddels prioriteit gekregen:

Lesmateriaal voor het hbo
  • Wikiwijs Desinformatie biedt lesmateriaal voor docenten en studenten lerarenopleidingen om in gesprek te gaan over desinformatie
  • In hoeverre zijn de media een betrouwbare gids? Medialogica in de klas brengt het gesprek hierover op gang
Lesmateriaal voor speciaal onderwijs en praktijkonderwijs
  • Mediawegwijs biedt lessen voor het speciaal basisonderwijs over mediawijsheid en digitale geletterdheid, om leerlingen voor te bereiden op de digitale samenleving. De lessen worden verzorgd door hun eigen vakdocenten
  • Slim, Verstandig en Handig met Media heeft als doel de leerlingen bewust te maken van hun mediagebruik
  • Schoolstudio – Creatieve workshops film maken, mediawijsheid en 21ste eeuwse vaardigheden
  • Speel met je klas of groep de Media Wiz Quiz en praat over wat je wel en niet kan doen op sociale media. De bijbehorende spelkaarten zijn hier te downloaden. De Quiz is bedoeld voor leerlingen in de bovenbouw van het speciaal onderwijs of in de onderbouw van het voortgezet speciaal onderwijs
  • Gewoon mediawijzer biedt leraren en begeleiders in het so/vso handvatten in de vorm van een leerlijn en gesprekskaarten
  • Op Wikiwijs kun je zoeken naar lesmateriaal over digitale geletterdheid voor het (v)so

Lesmateriaal per thema

Ook zijn er lespakketten of -ideeën die specifiek over één onderwerp gaan:

Cyberpesten en online omgangsvormen
De meeste lessen behandelen digitaal pesten als onderdeel van een compleet lespakket mediawijsheid. Zie hierboven. Kijk voor praktische tips ook in het dossier Online pesten en het dossier Online omgangsvormen.

Dit zijn enkele ‘losse’ lespakketten en -ideeën:

  • Met het lesprogramma Communicatie is Alles leren groepen 7 en 8 (po) en de 1e klas (vo) de basisvaardigheden van persoonlijke communicatie. Met o.a. lessen over smartphones en sociale media
  • De les WhatsHappy daagt leerlingen (bovenbouw po en onderbouw vo) uit om afspraken te maken over online omgangsvormen. WhatsHappy is onderdeel van het Handboek Digitale Geletterdheid van Kennisnet.
  • Met les Instagrap wordt gedrag op Instagram bespreekbaar gemaakt voor de bovenbouw van het po en de onderbouw van het vo
  • Met de aflevering Medialogica in de klas, in de ban van de bultrug kunnen leerlingen in het voortgezet onderwijs in discussie over hoe sociale media invloed hebben op de manier waarop mensen oordelen
  • Stop pesten nu – lestips om pesten bespreekbaar te maken
  • It’s up to you – Interactieve film die leerlingen bewust maakt van hun rol bij cyberpesten
  • Ook de film Spijt! gaat over pesten, ze werd bekroond tot beste Europese jeugdfilm
  • Met de interactieve toneelvoorstelling iSocial worden jongeren uitgedaagd om na te denken over onderwerpen als cyberpesten, vriendschap, identiteit en grenzen stellen
  • Het lespakket Kritisch Online van Codename Future gaat in op online gedrag, verantwoordelijkheid en digitale weerbaarheid
  • Met Gemeen spel van onderwijsproject Beeldkraken kunnen leerlingen aan de hand van verschillende opdrachten met elkaar in gesprek gaan over cyberpesten en sociale media
  • Het lespakket Internethelden van Bureau Jeugd & Media bevat een les specifiek over online pesten
Programmeren en computational thinking
Kijk voor lesmateriaal om kinderen te leren programmeren in ons dossier programmeren.
Nieuws/nepnieuws en informatievaardigheden

Er bestaat een aantal leuke lesprogramma’s omtrent informatievaardigheden en nieuws. De bekendste zijn:

  • In de serious game Breaking News van Nieuws in de Klas ontdek je of er een echte journalist in je schuilt.
  • SMILES is een mediawijsheidsproject dat jongeren helpt om weerbaarder te worden tegen desinformatie. Bekijk de digitale toolkit met training modules en een handboek voor trainers
  • De Europese Commissie biedt een toolkit voor het herkennen en bestrijden van desinformatie. Met deze toolkit kunnen docenten in het voortgezet onderwijs hun leerlingen helpen om bij het surfen feit van fictie te onderscheiden
  • #welovesociety verzorgt voorlichtingen voor po, vo en mbo rondom eigen mediagebruik, sociale media en nepnieuws. Na de voorlichting wordt er lesmateriaal opgestuurd om op langere termijn aan de slag te gaan met deze thema’s
  • Met het lespakket persvrijheid en media van Samsam kun je met leerlingen uit groep 5 t/m 8 in gesprek over hun eigen mediagebruik en het belang van persvrijheid
  • De Jeugdkrakercompetitie is voor leerlingen in groep 7 en 8 van de basisschool
  • In hoeverre zijn de media een betrouwbare gids? Medialogica in de klas brengt het gesprek hierover op gang in het vo, mbo en hbo
  • Webdetective is een gratis online cursus informatievaardigheden voor leerlingen tussen 10 en 16 jaar
  • De Bibliotheek op school biedt een leermiddelengids informatievaardigheden
  • Voor leerlingen in de hoogste klassen van het vwo bestaat de online cursus Bronnenwijzer. Hiermee leren ze hoe ze gratis gebruik kunnen maken van de resultaten van wetenschappelijk onderzoek voor hun profielwerkstuk
  • De frisse blik biedt verschillende (film)projecten waarmee leerlingen o.a. leren om begrijpend en kritisch te kijken naar het nieuws en non-fictie media
  • Nieuws in de klas biedt een lesbundel Verkiezingen in het nieuws voor het vo. Aan de hand van het nieuws verdiepen leerlingen zich in de verkiezingen, de actuele politiek en leren zij kritisch kijken naar berichtgeving
  • Deze checklist van Nieuws in de klas helpt verder bij het beoordelen en waarderen van berichtgeving
  • Met het pakket Nieuwsmakers van Nieuws in de klas maken leerlingen (bovenbouw po en onderbouw vo) zelf nieuws en publiceren het op hun eigen online medium. Ook leren ze kritisch te kijken naar nieuwsmedia en bronnen
  • Nieuws in de klas biedt ook lesmateriaal voor het vo dat de journalistieke werkwijze gebruikt om leerlingen weerbaar te maken tegen nepnieuws en desinformatie
  • Mediaspoor is een doorlopende leerlijn voor groep 1 t/m groep 8 in het basisonderwijs met de focus op informatievaardigheden. De lesmodules kun je gratis downloaden of online gebruiken op het digibord
  • Blits studievaardigheden is een doorgaande leerlijn voor groep 5 t/m 8 in het basisonderwijs. Kinderen leren hoe zij verschillende informatiebronnen lezen, begrijpen en verwerken, waaronder internet
  • Lessenreeks informatievaardigheden van Cubiss voor de leerjaren 1 t/m 3 van het vo op het gebied van informatie vinden, verwerken en delen
  • In het lesprogramma De Baas Op Internet leren kinderen tussen de 10 en 14 jaar over de belangrijkste spelers op het web, wat data zijn, hoe Snapchat werkt en wat een cookie is
  • Handig voor leerkrachten: deze website met praktische tools en tips over informatievaardigheden in het po
  • Nieuwsbegrip biedt een extra les over nieuwswijsheid voor vier verschillende niveau’s
  • De creatieve videoworkshops van TMI.academy worden begeleid door studenten journalistiek. Leerlingen maken zelf een nepnieuwsvideo en leren over o.a. framing, bronnen checken en propaganda
  • Met de mentorlessen over nepnieuws van Bureau Jeugd en Media leren leerlingen uit de onderbouw van het vo over o.a. de impact van nepnieuws en hun eigen rol hierin
  • Met Channel 6 News van Stichting F6 leren leerlingen van het (v)mbo nepnieuws duiden en herkennen en zelf korte nieuwsreportages maken. Dit is onderdeel van de Politieke Burgerschap 3 Daagse
  • FutureNL biedt het lespakket Find It!. Leerlingen in groep 6, 7 en 8 maken hun eigen werkstuk en leren informatie zoeken, vinden, beoordelen en verwerken
  • Lesmodule Echt Nep – Digitale lessen van Codename Future met de focus op nepnieuws, waarin kritische denkvaardigheden en mediawijsheid centraal staan
  • MaxMusic biedt de Nepnieuws Workshop voor het voortgezet onderwijs. Jongeren leren nepnieuws begrijpen door zelf nieuwsitems te maken met een ‘gekleurde bril’ op
  • De methode Zoek het uit! voor leerjaar 3, 4 en 5 (havo/vwo) laat leerlingen aan de slag gaan met journalistieke vaardigheden die nodig zijn voor een werkstuk, onderzoek, betoog of debat
  • Bekijk tijdens de les Medialogica in de klas van HUMAN en Schooltv, een serie over de invloed van de media
  • Het lespakket Ooggetuigen combineert de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog met mediawijsheid en informatievaardigheden. In vijf lessen gaan leerlingen (bovenbouw po en onderbouw vo) aan de slag met beeldbronnen
  • Met Framing in het nieuws van Nieuws in de klas leren leerlingen (po en vo) aan de hand van opdrachten over het gebruik van framing

Bekijk ook het dossier Nepnieuws en het dossier Informatievaardigheden.

Spreekbeurten en werkstukken: auteursrecht op internet
Mag je een filmpje van internet gebruiken voor je spreekbeurt? Of zomaar een foto van je vrienden op Instagram plaatsen? Wat zijn de do’s & don’ts op het gebied van auteursrechten?

Kijk voor meer tips in ons dossier Auteursrechten.

Natuuronderwijs
Smartphones in de klas zijn voor veel docenten een ergernis. Maar je kunt ze ook op een positieve manier inzetten, bijvoorbeeld voor natuuronderwijs. Het boek Met je smartphone het bos in staat boordevol lesideeën.

Aan scholen wordt een zogenaamde ‘inspiratiebox’ beschikbaar gesteld, met daarin o.a. voldoende smartphones voor de hele klas.

Beeldgeletterdheid

Op het gebied van beeldgeletterdheid is divers lesmateriaal beschikbaar:

Mediawijsheid voor leraren – zelf mediawijzer worden?

In het dossier Mediawijze leraren vind je uitgebreide tips, tools en workshops voor leerkrachten & docenten.

Veelgestelde vragen

Wat is een goed anti-pestprogramma?

Er zijn veel antipestprogramma’s. Om tot een wetenschappelijk verantwoorde validatie van deze programma’s te komen, is in 2013 de onafhankelijke Commissie Antipestprogramma’s opgesteld.

Deze commissie beoordeelde in 2018 voor het laatst welke programma’s aan al hun criteria, en welke progamma’s aan een aantal criteria voldoen.

» Lees hier de meest recente beoordeling van verschillende antipestprogramma’s

Hoe wordt een leraar zelf mediawijs?

Het Nederlandse onderwijs vraagt in toenemende mate van leraren dat zij zelf ook mediawijs zijn.

Wat moet je dan kennen / kunnen? Een uitgebreid overzicht van de mogelijkheden vind je in het dossier Mediawijze leraren.

Wat zijn 21e eeuwse vaardigheden?

Dat zijn de vaardigheden die we nodig hebben in de 21ste eeuw. We zien dat bedrijven, universiteiten en opleidingsinstituten steeds minder belang hechten aan kennis en steeds méér belang aan vaardigheden als:

  • Samenwerken
  • Creativiteit
  • ICT-geletterdheid
  • Communiceren
  • Probleemoplossend vermogen
  • Kritisch denken
  • Sociale en culturele vaardigheden

De 21e eeuwse vaardigheden worden ook wel 21st century skills genoemd. Ook programmeren is een 21st century skill.

Tip: Cubiss heeft een online cursus 21e eeuwse vaardigheden ontwikkeld voor het onderwijs, mediacoaches en bibliotheken waarin bovenstaande vaardigheden worden behandeld.

Wat is een mediacoach?

Een mediacoach is gespecialiseerd in het begeleiden bij mediawijsheid. Ze helpen kinderen, jongeren én ouderen om (nieuwe en traditionele) media slim, leuk en juist gedoseerd te gebruiken.

Mediacoaches zijn vaak in dienst bij een bibliotheek, een school of (jeugd)hulpverlening. Er zijn ook zelfstandig werkende mediacoaches.

Zijn er websites waar kinderen en jongeren zelfstandig leren over mediawijsheid?

De website HoeZoMediawijs.nl biedt basiskennis over (sociale) media en digitale vaardigheden aan kinderen vanaf 10 jaar door middel van betrouwbare informatie, educatieve filmpjes en doe- en reflectieopdrachten. De website is zo ingericht dat kinderen en jongeren zelfstandig kunnen rondkijken en opdrachten maken, zowel thuis als op school.

Ook zijn er websites die regelmatig voor kinderen en jongeren actuele mediawijsheidthema’s belichten, zoals Kidsweek, NOS Jeugdjournaal, Het Klokhuis en Schooltv.

Meer weten?

Wil je meer weten over lesmateriaal, dan kunnen deze organisaties je helpen:

Op mbomediawijs.nl kun je mediawijsheidlessen vinden voor het mbo.

Basicly helpt leraren om digitale geletterdheid een plek in het onderwijs te geven

Ontdekmedia, de makkelijkste hulp bij mediawijs onderwijs

Helpt docenten nieuwsmedia in hun lesprogramma te verwerken

Digitale tentoonstelling & lespakket, brengt mediawijsheidonderwerpen naar het vo aan de hand van digitale kunst

Online lesmethode voor mediawijsheid

Leert kinderen en jongeren in diverse workshops creatief werken met media

Probeert zoveel mogelijk mensen immuun maken voor misleiding en polarisatie door desinformatie

Overzicht van educatieve apps voor het onderwijs

Biedt een doorgaande leerlijn mediawijsheid voor de basisschool

Onderwijsproject dat jongeren kritisch laat kijken naar de vele beelden waarmee ze dagelijks overspoeld worden

Publieke ict-partner voor het onderwijs

Vanuit steeds veranderend perspectief belicht EYE de film als kunst, amusement en deel van de digitale beeldcultuur

Biedt een aanpak voor wereldoriëntatie voor po, o.a. digitale geletterdheid en 21e eeuwse vaardigheden

Educatief theater over (online) pesten, groepsdruk en de belevingswereld van jongeren tussen 12 en 18 jaar

Zoekmachine voor kinderen

Helpt scholen handen en voeten te geven aan mediawijsheid met o.a. medialessen en een visiespel.

Kleinkunstig biedt workshops aan voor het onderwijs.

Werkt aan leesmotivatie en verbeterde informatievaardigheden op basis- en middelbare scholen

Hét centrum voor praktische media-educatie

Doorlopende leerlijn digitale geletterdheid voor kinderen van 7 tot 16 jaar, ontwikkeld door Onderwijs.pro

Lesmateriaal en voorlichting over mediawijsheid en digitale vaardigheden voor het po, vo en mbo.

Draagt op een onafhankelijke manier bij aan technologie in het onderwijs

Biedt creatieve videoworkshops voor het vo, begeleid door studenten journalistiek